در شرکت های سهامی، سرمایه شرکت به صورت ورقه سهام درمی آید و هر شخص ممکن است تعدادی از آن را داشته باشد. هر سهم میزان مشارکت و تعهدات و منافع دارنده آن را در شرکت معین نی کند.
سهام از نظر شکل ظاهری به صورت ورقه های چاپی متحدالشکل و دارای شماره ترتیب و امضای حداقل دو نفر مطابق مقررات اساسنامه شرکت است . طراحی سهام به هر شکلی ممکن است ولی در هر حال باید حاوی موارد ذیل باشد :
– نام شرکت و شماره ثبت آن در دفتر ثبت شرکت ها
– مبلغ سرمایه ثبت شده و مقدار پرداخت شده آن ها
– تعیین نوع سهم
– مبلغ اسمی سهم و مقدار پرداخت شده آن
– تعداد سهامی که هر ورقه نماینده آن است.
- اقسام سهم
1- سهم بانام : سهامی که مالک آن مشخص و معلوم است و ملک شخصی شناخته می شود که سهام به نام او در دفتر ثبت سهام شرکت به ثبت رسیده است.
2- سهم بی نام : سهامی که مالک آن مشخص و معلوم نیست و به صورت سند در وجه حامل تنظیم و ملک دارنده آن شناخته می شود، مگر آنکه خلاف آن ثابت شود.
- دارنده سهم دارای حقوق ذیل است :
1- رای در مجامع عمومی
2- انتقال سهام
3- کسب اطلاع از امور شرکت
4- دریافت سود
5- حق تقدم در خرید سهام جدید
6- سهیم شدن در اموال شرکت
- انتقال سهام
از آنجا که سهم قسمتی از سرمایه و به تصریح قانون سندی قابل معامله است ( م 24 ) ، و نیز نظر به اینکه هر سهم بیان کننده میزان طلب دارنده آن از شرکت است و لذا مطابق ماده 20 قانون مدنی جزء اموال منقول به حساب می آید ( حتی اگر خود شرکت دارای اموال غیرمنقول باشد ) ، بنابراین مشمول احکام اینگونه اموال بوده و دارنده آن می تواند هر گاه که مایل باشد آن را به دیگری انتقال دهد. این حق قابل سلب نیست ولی در شرکت های سهامی خاص ممکن است منوط به موافقت هیات مدیره یا مجامع عمومی شود. در شرکت های سهامی عام چنین شرطی معتبر نیست. ( م 41 )
انتقال سهام بی نام صرفاَ با قبض و اقباض صورت می گیرد در حالیکه انتقال سهام بانام حتماَ باید در دفتر ثبت سهام شرکت ( که در خود شرکت نگهداری می شود ) توسط انتقال دهنده امضا گردد. ( م 40) سهام نیز ممکن است مانند هر مال دیگری به صورت قهری انتقال یابد.
علاوه بر ارث یا انتقال سهام به طلبکاران سهامدار به حکم دادگاه ، صورت های دیگری نیز در قانون تجارت پیش بینی شده است :
– در صورتی که بهای اسمی سهام از ابتدا کاملاَ پرداخت نشده باشد و دارنده آن علیرغم مطالبه شرکت به تادیه الباقی آن اقدام نکند. (م 35)
– در صورتی که شرکت تصمیم به تبدیل سهام بانام به بی نام گرفته باشد ولی دارنده، سهام خود را به شرکت تسلیم نکرده باشد. ( م 45 )
در هر دو صورت فوق، شرکت سهام را از طریق مزایده و یا بورس اوراق بهادار ( اگر شرکت در بورس پذیرفته شده باشد ) به فروش خواهد رساند و وجوه حاصله را پس از کسر مخارج به دارنده سهام پرداخت خواهد کرد و سهامدار جدید به جای شخص قبلی وارد شرکت خواهد شد.
ضمناَ این نکته نیز از توضیحات فوق معلوم می شود که هیچ سهامداری را ولو در اقلیت باشد نمی توان از شرکت اخراج کرد و تنها راه خروج او، انتقال سهام توسط وی است. نمی توان از شرکت اخراج کرد و تنها راه خروج او، انتقال سهام توسط وی است. البته این امکان وجود دارد که با افزایش سرمایه و در صورت عدم استفاده او از حق تقدم ، درصد سهام وی کاهش داده شود.