صور مختلف سرمایه در شرکت های تعاونی

سرمایه در شرکت های تعاونی از مجموع آورده های نقدی (پول) و غیر نقدی (جنسی و مال) تشکیل می شود که سرانجام می بایستی مجموعاً به پول رایج کشور تقویم گردد. مثلا چنانچه 30 عضو هر یک با خرید یک برگ سهم به ارزش 100,000 ریال وارد شرکت شده و 20 عضو هر یک مقدار 100,000ریال آورده غیر نقدی یا جنسی وارد شرکت کرده باشند، مجموع سرمایه شرکت به شرح ذیل خواهد بود :

• آورده نقدی : آورده نقدی همان پول رایج مملکت است که اعضاء با خرید اوراق سهام و واریز مبلغ اسمی آن به حساب شرکت پذیرفته می شوند. آورده نقدی یا پول رایج مملکت را با توجه به ماده 20 قانون مدنی می توان در حکم اموال منقول دانست.
• آورده غیر نقدی : آورده غیر نقدی یا جنسی، سرمایه اعضایی است که غیر از پول رایج مملکت، معادل سهام خود مال، اعم از منقول مانند ابزارآلات و ماشین آلات و مواد اولیه، با هر نوع کالای دیگر،اعم از مصالح ساختمانی و غیره، یا اموال غیر منقول مانند ابنیه و املاک و زمین و مستحدثات، وارد شرکت می کنند.
• صور مختلف سرمایه در شرکت های تعاونی
1- سرمایه تعاونی در بدو تشکیل شرکت تعاونی، که عبارت است از مجموع وجوه پرداخت شده اعضای داوطلب به بانک ها به اضافه آورده غیر نقدی اعضاء ( تقویم شده به پول رایج مملکت) منهای وجوه باز پرداخت شده ( مبلغ اسمی) سهام اعضایی که با مصوبات اولین مجمع عمومی (موسس) مخالفت ورزیده و انصراف خود را از عضویت در تعاونی اعلام داشته اند.
2- سرمایه تعاونی پس از تشکیل شرکت تعاونی، که عبارت است از مجموع آورده های تعاونی، اعم از نقد وغیر نقد ( به اضافه ارزش افزوده سهام شرکت) یا (منهای سرمایه برداشتی شرکاء).
3- میزان سرمایه گذاری هر یک از شرکا : ماده 20 قانون بخش تعاونی مقرر کرده است که سهم اعضاء در تامین سرمایه شرکت های تعاونی برابر است، مگر مجمع عمومی تصویب کند که اعضاء سهم بیشتری تادیه کنند؛ در این صورت حداقل و حداکثر سهم ها باید در حدودی باشد که وزارت تعاون متناسب با نوع و تعداد اعضای تعاونی ها تعیین کند و طبق «ماده 2 آیین نامه مواد 2 و 20 قانون بخش تعاونی که در تاریخ 23/2/1389 به تصویب وزیر تعاون رسیده است»، در ارتباط با میزان سرمایه گذاری هر یک از اعضاء در شرکت های تعاونی (فعلا) این چنین تعیین تکلیف شده است:
الف- طبق ماده 20 آیین نامه مذکور ناظر به ماده 20 قانون بخش تعاونی اصل این است که سهم اعضاء در تامین سرمایه تعاونی برابر است مگر اینکه مجمع عمومی تصویب نماید که برخی از اعضاء سهم بیشتری خریداری نمایند. در این صورت حداکثر میزان هر عضو نباید از 30 در صد کل سرمایه تجاوز نماید. بنابراین و با جمع بندی قانون بخش تعاونی و ماده 1 آیین نامه مواد 6 و 20 قانون بخش تعاونی سرمایه گذاری اعضا در شرکت به قرار زیر است :
1- مطابق ماده 2 آیین نامه فوق الذکر میزان سرمایه و ارزش سهام بر عهده موسسین تعاونی است میزان آن در اساسنامه مصوب ذکر خواهد شد. بنابراین هیإت موسس با توجه به الزامات و احتیاجات شرکت تعاونی میزان سرمایه را مشخص و در اساسنامه تصریح و جهت تصویب به مجمع عمومی ارائه می نماید به عبارت دیگر مؤسسین شرکت تعاونی مثلا تصویب می نمایند که سرمایه شرکت 10,000,000 ریال منقسم به 1,000 سهم 10,000ریالی باشد.
2- حسب ماده 2 آیین نامه مواد 2 و 20 قانون بخش تعاونی سهم (سرمایه گذاری) اعضاء در شرکت های تعاونی و در زمان تشکیل شرکت تعاونی برابراست. بنابراین چنانچه سرمایه شرکت در زمان تشکیل شرکت تعاونی 10,000,000 ریال و تعداد اعضای موسس 10 نفر باشد، هر کدام از اعضاء می توانند معادل 1,000,000 ریال سرمایه گذاری نموده و صاحب 100 سهم 10,000 ریالی شوند.
3- پس از تاسیس شرکت با گزارش توجیهی هیات مدیره و تایید بازرسان و تصویب مجمع عمومی (عادی) به تجویز ماده 2 آیین نامه فوق الذکر بعضی از اعضاء می توانند سرمایه گذاری بیشتری نموده و در نتیجه سهام بیشتری را داشته باشند. معذلک طبق دستور ماده مذکور هیچ عضوی نمی تواند بیشتر از 30% کلی سرمایه شرکت را داشته باشد، مثلا چنانچه سرمایه شرکت 10,000,000 ریال منقسم به 1000 سهم 10,000 ریالی باشد با تصویب مجمع عمومی هیچ عضوی نمی تواند بیشتر از 30% از 10,000,000 ریال سهم شرکت را تصاحب نموده و به همان نسبت بیشتر از آن سهم داشته باشد.
4- به موجب تبصره 2 ماده 2 آیین نامه 6 و 20 قانون بخش تعاونی حداکثر سهم هر عضو در شرکت های تعاونی فراگیر دهستان 15% کل سرمایه آن تعاونی معین گردیده است.
5- طبق ماده 10 قانون اصلاح موادی از قانون برنامه چهارم مصوب سال 1387 کلیه شرکت ها و اتحادیه های تعاونی مجازند در بدو تاسیس یا هنگام افزایش سرمایه، سقف چهل و نه درصد (49%) سهام خود را با امکان رای، حداکثر تا سی و پنج درصد (35%) کل آراء تصدی کرسی های هیات مدیره به همین نسبت ( به شرط عدم نقض حاکمیت اعضاء و رعایت سقف معین برای سهم و رای هر سهامدار غیر عضو که در اساسنامه معین خواهد شد) به شخص حقیقی یا حقوقی غیر عضو واگذار نمایند. فروش به اشخاص غیر ایرانی باید با رعایت مقررات حاکم بر سرمایه گذاری خارجی باشد.
• متغیر بودن سرمایه در شرکت های تعاونی
بنابراین، و با تفاصیل فوق، سرمایه در شرکت های تعاونی اولا نمی تواند بر خلاف ماده 10قانون شرکت های تعاونی نا محدود باشد بلکه باید محدود و مشخص و معین و به نسبت سرمایه گذاری شرکاء (آن هم اصولا به نسبت مساوی) باشد؛ ثانیا در صورتی که عضوی خواستار خروج از تعاونی و برداشت سرمایه خود باشد و مورد موافقت شرکت قرار گیرد، سرمایه عضو و شرکت به نسبت سرمایه برداشت شده کاهش می یابد. از این رو می توان گفت که سرمایه در شرکت های تعاونی کماکان متغیر است.
• سهام
سهام در شرکت های تعاونی، همانند شرکت های سهامی، به قطعات مساوی دارای قیمت و ارزش یکسان موسوم به سهم تقسیم می شود. از این رو سهم در شرکت های تعاونی قسمتی از سرمایه شرکت است که متعلق به عضو مشخص کننده میزان سرمایه، تعهدات و منافع صاحب سهم در شرکت های تعاونی است.
* بند 2 ماده 1 قانون شرکت های تعاونی مقرر می دارد :
سهم واحدی از سرمایه یک شرکت یا اتحادیه تعاونی است که میزان آن در اساسنامه ذکر می شود. بنابراین، چنانچه ارزش اسمی هر سهم مبلغ 10,000ریال و مجموع سرمایه شرکت مبلغ 3,000,000 ریال باشد، شرکت دارای 300 برگ سهم به ارزش هر برگ 10,000 ریال خواهد بود.