اشخاص جمع شخص است و شخص در مفهوم حقوقی، تنها بر انسان تعلق نمی گیرد. این مفهوم عبارت از حقوق و تکالیفی است که انسان و غیرانسان یعنی هر دو را شامل می شود. شخص یا شخصیت، عبارت از شایستگی و توانایی دارا بودن حقوق و نکالیف معین و اجرا و اعمال آن ها است. این شایستگی ها و توانایی ها یعنی شخصیت به دو بخش تقسیم می گردد :
الف- اشخاص یا شخصیت های حقیقی یا طبیعی ( انسان )
ب- اشخاص یا شخصیت های غیر طبیعی یا حقوقی ( غیر انسان )
بحص اصلی در قانون تجارت و حقوق بازرگانی، بحث شخصیت حقوقی است و اشخاص حقیقی یا انسان ها بیشتر بحث قانون مدنی هستند. لیکن با توجه به این نکته که :
اولاَ- تجار حقیقی نیز مورد بحث در قانون تجارت قرار می گیرند.
ثانیاَ- شناخت اشخاص حقیقی، به شناخت بهتر شخصیت های حقوقی کمک می نماید.
ثالثاَ- شخصیت های حقوقی در اکثر موارد از تجمع شخصیت های حقیقی ایجاد شده اند.
لذا ابتدا مباحثی پیرامون اشخاص حقیقی به بحث گذاشته می شود و سپس موضوع شخصیت های حقوقی مطرح می گردد :
الف- اشخاص حقیقی
همه افراد انسانی دارای حداقل حقوقی هستند که ارتباطی با جنسیت ، نژاد ، رنگ ، مذهب و تابعیت آنان ندارد و آن ها را حقوق انسانی می نامند.
همان گونه که دولت ها و دیگر مردم بر اساس قوانین و مقررات مذکور ، مکلف هستند که حداقل حقوقی را برای افراد انسانی قایل شوند، خود افراد هم حق ندارند خود را از آزادی های مصرح در قوانین محروم سازند.
برخی از حقوق انسانی ( اشخاص حقیقی ) نظیر تولد، مرگ ، تابعیت ، اقامتگاه و … در مورد شخصیت های حقوقی نیز مصداق دارند. برخی از حقوق اشخاص حقیقی مربوط به حفظ ذات و عرض انسانی است مانند : حق زندگی کردن و حق آزادی یا حقوق مربوط به حیثیت انسانی مانند آزادی تحصیل ، بیان ، عقیده ، شغل ، مذهب که هر دو مربوط به شخصیت های انسانی هستند. این حقوق، به اشخاص حقوقی تعلق نمی گیرد.
ب- اشخاص حقوقی
در قرون معاصر، گسترش فعالیت های اجتماعی و اقتصادی یعنی تشکیل سندیکاها، احزاب و گروه های سیاسی و ایجاد موسسات و بنگاه های بزرگ اقتصادی در قالب مشارکت سرمایه های کوچک ، شخصیت های حقوقی جدید را ایجاد نموده است.
برای اولین بار در قوانین کشور، با لفظ شخصیت حقوقی در قانون تجارت مصوب سال 1303 هجری شمسی مواجه می شویم. این ماده قانون در قوانین تجاری سال های بعد نیز به همان طریق انعکاس می یابد. به طور مثال در ماده 588 قانون تجارت مصوب سال 1311 و به استناد این ماده قانون تجارت، شخص حقوقی می تواند دارای کلیه حقوق و تکالیفی شود که قانون برای ( اشخاص حقیقی ) قائل شده است. مگر حقوق و ظایفی که بر اساس طبیعت انسانی ، فقط انسان می تواند دارای آن حقوق باشد. مانند حقوق و و ظایف ابوت و بنوت ( حقوق والدین و فرزندان نسبت به یکدیگر ) و سایر حقوق انسانی
اشخاص حقوقی از مشارکت حقوقی دو یا چند شخص حقیقی و یا مشارکت حقوقی دو یا چند شخص حقوقی و یا مشارکت حقوقی اشخاص حقیقی و حقوقی بر اساس قوانین و قواعد حقوقی و به منظور انجام قصد و هدفی مشخص و با اختیارات تکالیف و تعهدات خاص به وجود می آیند و پس از تشکیل و تا زمان انحلال، دارای شخصیت مستقل از شخصیت اشخاصی هستند که آن ها را تشکیل می دهند.
- انواع شخصیت های حقوقی
در منابع حقوق داخلی، شخصیت ها یا اشخاص حقوقی را به دو دسته تقسیم کرده اند. آن دسته از منابعی که اشخاص حقوقی را به دو دسته تقسیم کرده اند عبارت است از :
1) شخصیت حقوقی حقوق عمومی
2) شخصیت حقوقی حقوق خصوصی
اشخاص حقوقی حقوق خصوصی خود به دو دسته شرکت های تجاری ، انجمن ها و موسسات غیر تجاری تقسیم می شوند.
درادامه به توضیح راجع به آن ها می پردازیم.
شرکت های تجاری : می توان شرکت تجاری را اینگونه تعریف نمود که قراردادی است میان دو یا چند شخص که بنا بر آن هر یک از شرکاء آورده ای با خود به شرکت می آورد . با این وصف که مالکیت هر شریک نسبت به آورده اش منحل می گردد و آورده ها به مالکیت شخص حقوقی شرکت در می آید و سود و زیان نیز به نسبت مقرری بین ایشان تقسیم گردد.
قانون تجارت ایران در ماده 20، شرکت های تجاری را بر 7 قسم و به شرح ذیل احصاء نموده است :
1.شرکت های سهامی ( به موجب ماده 4 لایحه اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 24/12/1347 شرکت سهامی به دو نوع شرکت سهامی عام و خاص تقسیم می شود.)
2.شرکت تضامنی
3.شرکت با مسئولیت محدود
4.شرکت مختلط غیر سهامی
5.شرکت مختلط سهامی
6.شرکت نسبی
7.شرکت تعاونی تولید و مصرف
موسسات غیر تجاری : موسسات غیر تجاری به موسساتی اطلاق می شود که فعالیت تجاری انجام نمی دهند. ماده 1 آیین نامه اصلاحی ثبت تشکیلات و موسسات غیرتجاری، در تعریف موسسات غیر تجاری چنین مقرر می دارد :
تشکیلات و موسسات غیرتجاری ، موسساتی هستند که جهت مقاصد غیر تجاری مثل امور علمی یا ادبی یا امور خیریه و امثال آن تشکیل می شوند و تشکیل دهندگان آن ممکن است قصد انتفاع داشته و یا نداشته باشند.
موسسات غیر تجاری به دو قسمت تقسیم می شوند :
الف ) موسساتی که هدفش جلب منافع و تقسیم آن بیت اعضاء نباشد. اینگونه موسسات اصطلاحاَ موسسات غیرانتفاعی نامیده می شوند. موسسات خیریه و انجمن های اسلامی و تخصصی و احزاب و صندوق های قرض الحسنه و گروه های سیاسی را می توان از موسسات غیرانتفاعی دانست.
ب) موسساتی که هدفش جلب منافع مادی و تقسیم منافع مزبور بین اعضاء خود یا غیر باشد مانند کانون های فنی و حقوقی و موسساتی که هدفشان ارائه خدمات شهری از قبیل نظافت و فضای سبز است.
در صورت نیاز به هرگونه مشاوره با ما تماس حاصل فرمایید.
همکاران ما در ثبت شرکت نیک ، با افتخار در خدمت شما خواهند بود.