ماده 584 قانون تجارت تشکیلات و موسسات غیرتجاری را چنین توصیف نموده است:”تشکیلات و موسساتی که برای مقاصد غیرتجاری تاسیس شده یا بشوند از تاریخ ثبت در دفتر ثبت مخصوصی که وزارت عدلیه معین خواهد کرد شخصیت حقوقی پیدا می کند.”
به موجب ماده 1 آیین نامه اصلاحی ثبت تشکیلات و موسسات غیرتجاری مصوب 1337 مقصود از تشکیلات و موسسات غیرتجاری مذکور در ماده 584 قانون تجارت کلیه تشکیلات و موسساتی است که برای مقاصد غیرتجاری از قبیل امور علمی یا ادبی یا امور خیریه و امثال آن تشکیل می شود اعم از آن که موسسین و تشکیل دهندگان قصد انتفاع داشته یا نداشته باشند.
مطابق ماده 2 آیین نامه اصلاحی ثبت تشکیلات و موسسات غیرتجاری مصوب 1337 تشکیلات و موسسات مزبور از لحاظ انطباق با مقررات این آیین نامه به دو قسمت می شوند:
الف ) موسساتی که مقصود از تشکیل آن جلب منافع و تقسیم آن بین اعضاء خود نباشد.
ب) موسساتی که مقصود از تشکیل آن ممکن است جلب منافع مادی و تقسیم منافع مزبور بین اعضا خود یا غیر باشد مانند کانون های فنی و حقوقی و غیره.
نکته : معیار غیرتجاری بودن این موسسات موضوع فعالیت آن است. اعم از این که موسسین قصد انتفاع داشته یا نداشته باشند.
قانونگذار تشکیلات و موسسات غیرتجاری را به منظور ایجاد تشکل گروهی که علاقه مند هستند در اداره ثبت شرکت ها به ثبت برسند پیش بینی نموده است . این تشکیلات حقیقتاَ تشکیلاتی هستند که فعالیت های مندرج در ماده 2 قانون تجارت را ندارند زیرا قصد آن ها انجام اعمال تجاری نمی باشد. لذا ، اشخاصی که مایلند در قالب شخص حقوقی ، فعالیت های غیرتجاری نظیر فعالیت های سیاسی ، فرهنگی ، خیریه و عام المنفعه داشته باشند، موسسه غیرتجاری تشکیل می دهند.
اساسنامه اینگونه تشکیلات حکایت از این دارد که قصد انجام معاملات تجاری وجود ندارد اگر چه ممکن است در آن انتفاع هم وجود داشته باشد. در این بحث باید میان انتفاع و سود تجاری قائل به تفکیک شد. سود تجاری ناشی از اعمال تجاری است که انجام آن ها به نام شخصیت حقوقی وقتی میسر است که در اساسنامه ذکر شده باشد. بنابراین انجام چنین اقداماتی به نمایندگی از یک شخصیت حقوقی مانند موسسات غیرانتفاعی محال است زیرا اخذ مجوزهای لازم برای دلالی، حق العمل کاری، تصدی حمل و نقل ، کشتی سازی ، کشتیرانی ، صرافی ، بیمه و نظایر این ها مستلزم تقاضای موسسین یک شرکت تجاری و یا یک شرکت تجاری در صورتی که در اساسنامه پیش بینی شده می باشد اما ممکن است یک موسسه غیرانتفاعی در امور علمی، ادبی ، آموزشی ، پژوهشی و مانند آن فعالیت داشته باشد که نه تنها با همراهی نمودن طرح های دولت در تصدی گری علمی، ادبی ، آموزشی و پژوهشی کشور مشارکت دارند بلکه برای امکان استمرار و دوام خود با کسب درآمد غیرتجاری در حد رفع نیازهای اولیه و معیشت زندگی موسسین و وابستگان آن سایرین را ترغیب به فعالیت در حوزه های محروم مانده می نماید که در این صورت این درآمد یک انتفاع می باشد نه سود تجاری که منافاتی با مقررات مربوط به تشکیل موسسات غیرانتفاعی ندارد. زیرا هدف از تشکیل آن ها یک فعالیت تجاری است که در این صورت علاقه مندان می توانند به جای موسسه غیرانتفاعی، شرکت تنظیم نمایند و گاه قانونگذار افرادی را به رسمیت شناخته است که نه تنها از سود تجاری بهره ای ندارند بلکه به قصد انتفاع هم به وجود نیامده و موسسین با هزینه کرد بدون بازگشت بنا بر علاقه مندی موضوعات ذکر شده این موسسه را تاسیس می نمایند تا به اهداف و مقاصد آرمانی و احساسی خود جامع عمل بپوشاند و از همین بابت ماده 1 آیین نامه ی یاد شده تاکید نموده است، اعم از این که موسسین قصد انتفاع داشته یا نداشته باشند.
این موسسات و تشکیلات از تاریخ ثبت در دفتر مخصوصی که وزارت دادگستری معین نموده است شخصیت حقوقی پیدا می کنند و می توانند عناوینی از قبیل کانون، انجمن و امثال آن اختیار کنند.
ثبت موسسات غیر تجاری و بازرگانی در تهران در اداره ثبت شرکت ها و مالکیت صنعتی و در شهرستان ها در اداره ثبت مرکز اصلی آن به عمل خواهد آمد. همچنین ثبت موسسات و نشکیلات غیر تجاری که در خارج از کشور به ثبت رسیده است فقط در تهران در اداره ثبت شرکت ها به عمل خواهد آمد. اداره ثبت شرکت ها و مالکیت صنعتی به محض وصول تقاضای ثبت این قبیل موسسات و نشکیلات مراتب را با ذکر خصوصیات به وزارت امور خارجه اعلام می دارد و پس از موافقت آن وزارتخانه طبق مقررات اقدام به ثبت خواهد نمود.
در صورت نیاز به هرگونه مشاوره می توانید با ما تماس حاصل فرمایید.
همواره آماده پاسخگویی به سوالات ثبتی شما عزیزان هستیم.